Przemieszczanie się po mokrej nawierzchni jest mniej bezpieczne niż jazda na suchym asfalcie. Już lekko wilgotna jezdna nie zapewnia tak wysokiej przyczepności, jak sucha. Gdy dodatkowo zalega na niej warstwa wody, pojawia się ryzyko wystąpienia aquaplaningu. Co to jest aquaplaning i co zrobić, gdy spotkamy się z tym zjawiskiem?
Aquaplaning – na czym polega to zjawisko?
Podczas jazdy po mokrej nawierzchni, bieżnik odprowadza wodę spod czoła opony. Przepływa ona przez kanały znajdujące się na powierzchni ogumienia, które kierują ją na zewnątrz. Pozwala to zachować kontakt bieżnika z nawierzchnią drogi, czego konsekwencją jest utrzymanie przyczepności.
W sytuacji, gdy ogumienie nie jest w stanie skutecznie odprowadzić wody, popycha ją do przodu, tworząc przed sobą tzw. klin wodny. Z aquaplaningiem (hydroplaningiem, akwaplanacją) mamy do czynienia w momencie, gdy ciśnienie hydrodynamiczne wody przesuwanej przez oponę, przewyższy nacisk osi pojazdu na drogę. Klin „wsuwa się” wówczas pomiędzy oponę a nawierzchnię. Auto niesione na poduszce wodnej traci przyczepność, a co za tym idzie – możliwość przekładania ruchów kierownicy na nawierzchnię drogi.
Aby aquaplaning mógł wystąpić, warstwa wody musi mieć co najmniej 2,5 mm wysokości. Podczas opadów jest ona zazwyczaj większa, a gdy na drodze znajdują się koleiny, może zalegać w nich nawet kilka centymetrów wody!
Aquaplaning poprzeczny i wzdłużny
W zależności od sytuacji na drodze akwaplanacja może przybierać różne odmiany. Jeżeli zjawisko występuje podczas jazdy na wprost, mamy wówczas do czynienia z aquaplaningiem wzdłużnym. Najczęściej oddziałuje on na którąś ze stron pojazdu – tę, która porusza się w wypełnionej wodą koleinie.
Aquaplaning wzdłużny jednostronny może wystąpić również tylko na jednym kole np. podczas przejazdu przez kałużę. Jest to najmniej groźna forma zjawiska akwaplanacji, gdyż pozostałe koła wciąż utrzymują przyczepność. W trakcie szczególnie mocnych opadów może zdarzyć się, że poduszka wodna oderwie od nawierzchni wszystkie cztery koła.
Najniebezpieczniejszą formą zjawiska hydroplaningu jest aquaplaning poprzeczny. Występuje w zakrętach lub w trakcie zmiany pasa ruchu – gdy koła pojazdu są skręcone.
Co zrobić, gdy pojawia się aquaplaning?
Zauważając podczas jazdy zjawisko aquaplaningu, powinieneś przede wszystkim zachować spokój. To podstawa wyjścia cało z tej niebezpiecznej sytuacji, która może pojawić się już przy prędkościach rzędu 70 km/h.
Gdy pojawia się zjawisko aquaplaningu, towarzyszą mu:
- Głośniejsza praca silnika. Oderwane od asfaltu koła przenoszące napęd zaczynają obracać się szybciej. Powoduje to wzrost obrotów silnika. Można to porównać do jednoczesnego wciśnięcia gazu oraz sprzęgła podczas jazdy.
- Mniejszy opór kierownicy, której ruch nie wywołuje zmiany kierunku jazdy. Kierownica może zacząć się nawet obracać samoczynnie w trakcie akwaplanacji
- Dryf tylnej części nadwozia z jednej strony na drugą
- W samochodach wyposażonych w system ESP dodatkowo powinna uruchomić się kontrolka, sygnalizująca jego działanie
Aquaplaning to również charakterystyczne uczucie szybkiego sunięcia po tafli wody. Zachowanie kontroli nad pojazdem podczas hydroplaningu umożliwia przestrzeganie kilku zasad:
- Nie naciskaj gwałtownie na pedał hamulca
- Zwolnij delikatnie nacisk na pedał gazu
- Utrzymuj kierownicę prosto. W przypadku aquaplaningu poprzecznego, gdy koła są skręcone, zmniejsz delikatnie kąt skrętu. Na aquaplaning nie wolno reagować gwałtownym ruchem kierownicy
- Wyłącz tempomat, jeżeli jest aktywny
- Gdy poczujesz, że pojazd odzyskuje przyczepność, zmniejsz prędkość za pomocą pedału hamulca
Wbrew pozorom to nie sam aquaplaning jest najgroźniejszy, a moment odzyskania przyczepności. Jeżeli koła będą w tej chwili zwrócone pod innym kątem niż zgodny z kierunkiem ruchu pojazdu, auto drastycznie zmieni tor jazdy. W konsekwencji może doprowadzić to do utraty kontroli nad samochodem.
Od czego zależy aquaplaning?
Na prawdopodobieństwo wystąpienia akwaplanacji mają wpływ różne czynniki. Część z nich związana jest z pojazdem i ogumieniem. Nie mniej istotna jest droga, po której porusza się samochód.
Wpływ pojazdu i opon na aquaplaning
Cięższe pojazdy wywołują większy nacisk na drogę. Dlatego są w stanie utrzymać przyczepność przy większych wartościach ciśnienia hydrostatycznego popychanej wody. Zatem lżejsze modele samochodów są bardziej podatne na hydroplaning.
Istotne jest również rozłożenie masy pojazdu. Najlepiej radzą sobie z nim samochody z tylnym napędem oraz silnikiem zamontowanym wzdłużnie. W przypadku innych typów konstrukcji wyważenie samochodu nie jest tak równomierne. Różnica pomiędzy obciążeniem poszczególnych osi jest wówczas większa.
W przypadku ogumienia ważna jest nie tylko konstrukcja, ale również zużycie bieżnika. Testy pokazują, że opony, których bieżnik osiągnął minimalną przewidzianą przepisami głębokość (1,6 mm), jest niemal o połowę mniej skuteczny w odprowadzaniu wody niż w nowej oponie. Dlatego nie należy odkładać wymiany ogumienia do momentu, gdy osiągnie wartość krytyczną. Regularne sprawdzanie wysokości bieżnika pozwala zweryfikować, czy wciąż ma głębokość, która pozwala na bezpieczną podróż.
Poszczególne modele opon cechują się różną efektywnością odprowadzania wody. W trakcie projektowania bieżnika należy uwzględnić zachowanie ogumienia w różnych warunkach, aby uczynić je tak uniwersalnym, jak tylko się da.
Opony dobrej jakości, które dysponują odpowiednią głębokością bieżnika, są w stanie odprowadzać ekwiwalent wiadra wody w ciągu 7 sekund!
Opony o bieżniku symetrycznym charakteryzują się najprostszym wzorem, który nie będzie wyjątkowo skuteczny w walce z aquaplaningiem. Dlatego zalecane są do użytku w pojazdach o mniejszej mocy, które nie osiągają wysokich prędkości. Kierowcy, którzy chcą przemieszczać się w deszczu bardziej dynamicznie, powinni wybierać opony o bardziej zaawansowanych wzorach bieżnika.
Opony asymetryczne posiadają bieżnik podzielony na dwa różne obszary. Jeden z nich – wewnętrzny – zostaje opracowany właśnie pod kątem zachowania przyczepności na mokrej drodze. Ogumienie asymetryczne ma również większą liczbę rowków obwodowych, które mają bardzo duży wpływ na skuteczność odprowadzania wody.
Opony kierunkowe również są dobrze przystosowane do odprowadzania wody. Wiele z nich przewyższa pod tym względem modele asymetryczne. Bieżnik kierunkowy nie sprawdzi się jednak tak dobrze na suchej nawierzchni. Ukształtowany jest zazwyczaj na wzór litery „V” bądź „U” i w wielu przypadkach pozbawiony rowków obwodowych. Nie są one w jego przypadku aż tak konieczne do skutecznego przeciwdziałania akwaplanacji.
Istotne jest również ciśnienie wewnątrz ogumienia. Jego wartość ma wpływ na obszar styku opony z nawierzchnią. Zbyt mała ilość powietrza w oponie obniża jej zdolność do opierania się ciśnieniu hydrostatycznemu popychanej wody, przez co ryzyko aquaplaningu wzrasta. Ubytek 30% zalecanego ciśnienia zwiększa prawdopodobieństwo uniesienia na poduszce wodnej o około 50%.
Teoretycznie, wraz ze wzrostem szerokości opony, zwiększa się jej podatność na aquaplaning. Przez szersze czoło, zmuszona jest popychać większą ilość wody niż węższe modele. Jednak w praktyce nie jest to zasadą, gdyż rowki obwodowe są w takim przypadku również szersze, a w konsekwencji skuteczniej odprowadzają wodę.
Wpływ nawierzchni na aquaplaning
Zły stan jezdni zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia hydroplaningu. Koleiny i ubytki na drogach sprzyjają zaleganiu wody. Zwiększa się przez to jej ilość, z którą walczą opony.
Jednak nawet na świeżo oddanych do użytku trasach prawdopodobieństwo akwaplanacji może być różne. Materiał użyty do budowy jezdni ma wpływ na jej strukturę. W dużej mierze zależy od tego makro- i mikrochropowatość jezdni, z czym wiąże się jej przyczepność.
Ryzyko wystąpienia aquaplaningu nie jest zależne wyłącznie od natężenia opadów. Oczywiście, im są one mocniejsze, tym grubsza jest tafla wody. Istotne jest jednak również, jak dużo nieczystości się w niej unosi.
Droga jest najbardziej śliska na początku opadów, gdy woda zmywa zanieczyszczenia zalegające na jezdni. Wśród nich znajdują się m.in. cząsteczki smarów i olejów, które wyciekły z samochodów przez mikronieszczelności poszczególnych układów pojazdów. W dalszym etapie opadów zanieczyszczenia są wypłukane, a śliskość nawierzchni spada.
Na aquaplaning wpływ ma również szybkość jazdy. Wraz ze wzrostem prędkości, zwiększa się ilość wody odprowadzanej przez opony. Dlatego tak ważne jest, aby dostosowywać prędkość do panujących warunków atmosferycznych. Dzięki temu nie tylko łatwiej będzie wyprowadzić pojazd z aquaplaningu, ale ryzyko jego wystąpienia również będzie znacznie niższe.
